Lajmska borelioza (Lyme borreliosis) je oboljenje infektivne prirode, koje zahvata različite organe. Javlja se nakon uboda krpelja iz roda Ixodes koji je inficiran bakterijom iz roda Borrelia.

 

Manifestuje se karakterističnom promjenom na koži (Erythema migrans), a ako se ne liječi prelazi u hroničan oblik kada zahvata zglobove, srce i nervni sistem.

U Sjevernoj Americi najčešći uzročnik je spiralna bakterija Borrelia burgdorferi, a u Evropi su to vrste Borrelia afzelii i Borrelia garinii. Ove borelije najčešće inficiraju različite glodare, a na čovjeka ih prenosi nekoliko vrsta tvrdog krpelja iz roda Ixodes, uglavnom u stadijumu nimfe.

Kada se krpelj hrani krvlju bolesnih životinja, on se inficira borelijom, a nakon uboda čovjeka on je prenosi u krv. Procenat zaražavanja je vrlo nizak (oko 1%), a mali broj inficiranih oboli od manifestne borelioze.

Inkubacija traje od 1 do 30 dana. Tokom infekcije u organizmu oboljelog se stvaraju antitjela koja imaju dijagnostičku vrijednost (IgM i IgG klase).

Bolest se može klinički podjeliti u tri stadijuma.

U prvom stadijumu je izražen kružni eritem (Erythema migrans) koji se širi i migrira a traje nekoliko nedelja, nakon čega se na mjestu uboda pojavljuju makule i papule, a rubno se eritem širi do nekoliko centimetara. Granični rub prema zdravoj koži može da bude iznad nivoa kože uz slabo izraženu inflamaciju i edem. Često se može da primjeti otok regionalnih limfnih žlijezda bez subjektivnih tegoba.

U drugom stadijumu na koži mogu da se pojave promjene tipa eritema migrans i urtikarijske reakcije. Tokom ovog stadijuma već se mogu javiti i srčane tegobe, kao i znaci i simptomi koji govore da su zahvaćeni zglobovi i nervni sistem.

Tokom trećeg stadijuma promjene na zglobovima, centralnom nervnom sistemu i srcu perzistiraju i oboleli ima izražene subjektivne tegobe. Najizraženija manifestacija trećeg stadijuma kod starijih osoba je Acrodermatitis chronica atrophicans.

 

Dijagnoza lajmske borelioze se zasniva na anamnezi (podatak o ubodu krpelja) i objektivnom fizičkom nalazu (eritem u obliku bivoljeg oka koji se širi, paraliza facijalnog nerva, artritis, itd.) ili anamnezi (podatak o ubodu krpelja), kao i na serološkim testovima.

 

Serološki testovi su najšire dostupni (ELISA, Western blot). Predlaže se protokol kojim se testiranje počinje osjetljivim ELISA testom, a ako je rezultat pozitivan ili neodređen (graničan), onda se izvodi specifični Western blot test (potvrda ili konfirmacija).

Lančana reakcija polimerazom (Polymerase chain reaction, PCR) je takođe komercijalno dostupna za lajmsku bolest i njome se dijagnostikuje genetiki materijal (DNK) borelije. PCR se ne koristi rutinski u dijagnostici, ali ima veliki značaj u diagnostici lajmskog artritisa (visoko senzitivno otkrivanje ospA DNK u sinovijalnoj tečnosti).

U dijagnostici, osim seruma, mogu da se koriste i likvor i sinovijalna tečnost.

Kada se postavlja dijagnoza lajmske borelioze diferencijalno-dijagnostički moraju se uzeti u obzir i druge bolesti sa sličnom kliničkom slikom.

Većina oboljelih neće dati podatak da je doživjela ubod krpelja, jer je ubola nifma, koja je mala i teško uočljiva. Nekada se ne javi ni karakteristični eritem, pa se dijagnoza može postaviti samo serološkim testovima.

Dijagnoza kasnih stadijuma lajmske borelioze je složena zbog zahvatanja više organa, pa se ova bolest nerjetko naziva i "veliki imitator".

Lajmska borelioza može pogrešno da se dijagnostikuje kao multipla skleroza, reumatoidni artritis, fibromijalgija, sindrom hroničnog umora, sistemski lupus eritematozus, Crohnova bolest ili neka druga autoimunska ili neurodegenerativna bolest.

Za liječenje lajmske bolesti koriste se antibiotici. Koji će antibiotik biti primjenjen zavisi od pacijenta i stadijuma u kojoj se bolest nalazi. Kod odraslih antibiotik izbora je doksiciklin, amoksiciklin kod dece, a eritromicin i ceftriakson se koriste za liječenje trudnica. Antibiotski tretman traje od 10 do 28 dana. U liječenju neuroborelioze koristi se minociklin, zbog dobrog prolaska kroz hematoencefalnu barijeru.