Nemaju lipoproteinski omotač, pa su veoma otporni na sapune, toplotu i isušivanje. Identifikovano je više od 150 tipova HPV. Tipovi 1, 2 i 4 HPV su uzročnici vulgarnih i plantarnih bradavica. Juvenilne ravne bradavice su uzrokovane tipom 3 i 10.

Učestalost iznosi 7-10 % u opštoj populaciji. Bradavice se najčešće javljaju između 10. i 19. godine, a nakon doba adolescencije učestalost opada.

Način prenošenja infekcije je direktnim ili indirektnim kontaktom sa zaraženom osobom, moguća je autoinokulacija. Kod deficita ćelijskog imuniteta, nakon mikropovreda kože, korišćenja zajedničkih kupaonica, na bazenima, u fiskulturnim salama (plantarne veruke) veća je mogućnost obolijevanja. Virus inficira bazalne ćelije epiderma i podstiče njihovu diobu.

Inkubacija traje od 1 do 9 mjeseci. Na osnovu izgleda i lokalizacije veruka razlikujemo više kliničkih oblika.

Verrucae vulgares (obične, proste bradavice)

Ovo su pojedinačne ili multiple papule, na početku meke, a potom tvrde konzistencije, neravne, hiperkeratotične površine, veličine 1-5 mm ili veće. Često oko jedne veće bradavice postoji više sitnih „satelitnih“. Najčešće se javljaju na šakama, prstima, periungvalno, ali mogu biti lokalizovane bilo gdje. Subungvalne bradavice su bolne, a zahvatanjem ležišta nokta uslovljavaju distrofiju nokatne ploče. Filiformne (končaste, viseće) bradavice su najčešće lokalizovane na licu i vratu. Često nastaju kao posljedica brijanja.

Verrucae planae (ravne bradavice)

One su okrugle, pljosnate papule, lako iznad nivoa kože, boje normalne kože ili slabo pigmentovane, prečnika 1-4 mm, mekše konzistencije, glatke površine. Postoji sklonost ka „slivanju“ pojedinačnih bradavica.

Uglavnom se lokalizuju na licu, nadlanicama, člancima i koljenima. Najčešće su brojne, može postojati oko stotinu bradavica kod jedne osobe. Za ravne bradavice je karakterističan Koebner-ovfenomen, odnosno linearno širenje bradavica na mjestu lezija kože, uzrokovano najčešće češanjem.

Verrucae plantares (bradavice lokalizovane na stopalu)

One nastaju na plantarnoj strani stopala, obično na mjestima pritiska, u vidu cirkumskriptnih papula utisnutih u kožu i prekrivenih kalusom. Ispod kalusa se uočavaju „crne tačkice“, koje predstavljaju trombozirane kapilare bradavica.

Plantarne bradavice mogu biti pojedinačne ili brojne, nekad „slivene“ u vidu mozaika. Pokazuju sklonost ka rastu u dubinu, te su izrazito bolne pri hodu. Tok infekcije zavisi od imunološkog stanja organizma.

Oko 30-50% bradavica (najčešće juvenilne) spontano nestaje u toku 6 meseci do 3 godine. Neke bradavice se ne menjaju, a druge pokazuju sklonost ka diseminaciji.

Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike, eventualno patohistološke analize.

Diferencijalna dijagnoza, po obliku i lokalizaciji u obzir dolaze obične bradavice, moluske, seboroične i aktinične keratoze, keratoakantom. Plantarne bradavice treba razlikovati od kalusa i klavusa (nemaju „crne tačkice“), a juvenilne bradavice od ksantelazme, siringoma, lichen ruber planusa. 

Ne postoji specifična, u potpunosti efikasna, terapija bradavica, jer nijedan terapijski postupak i pored kliničkog izlječenja ne iskorjenjuje HPV. Stoga su recidivi relativno česti. Izbor terapijske mogućnosti zavisi od uzrasta bolesnika, tipa, broja bradavica i toka infekcije. Agresivnu terapiju treba izbegjavati, jer može uzrokovati trajna oštećenja kože.

Najčešće se primjenjuju sljedeći vidovi terapije:

Krioterapija - aplikacija tečnog azota je najefikasniji metod kod većine bradavica (u 75% slučajeva), osim kod verrucae planae juveniles. Tečni azot (- 196 C) se može aplikovati uz pomoć štapića sa vatom ili metalnim aplikatorom, iz tzv. krioboce. Bolesnik može i sam da aplikuje tečni azot (-70 C) uz pomoć spreja (aerosol).

Elektrokauterizacija i ekskohleacija oštrom kiretom su efikasni, ali i agresivni metodi.

Keratolitici (npr. kombinacija 16% salicilne masti i 16% mliječne kiseline u collodium elasticumu ili komercijalni flasteri sa 40% salicilnom kiselinom, pogodni za terapiju plantarnih veruka) su efikasni u terapiji 75% vulgarnih bradavica. Terapija nije skupa, može da je sprovodi sam bolesnik.

Potrebne su nedjelje, pa i mjeseci da bi se uočili rezultati. Keratolitici se aplikuju uveče, uz zaštitu okolne kože, a prethodno se savjetuje 10-minutna kupka u toploj vodi, nakon koje se uradi struganje hiperkeratotične površine. Lokalni retinoidi su efikasni u terapiji juvenilnih ravnih bradavica.

Terapija laserom, trihlor - i dihlor sirćetnom kiselinom, cantharin rastvorom, bleomycin-om, 5-fluorouracilol, Imiquimod 5% kremom i hirurška ekscizija se savjetuje za tretman bradavica koje su otporne na standardnu terapiju.

Prevencija se ogleda u izbjegavanju korištenja zajedničkih kupaonica i papuča.

Polne bradavice (Condylomata acuminata)

Polne bradavice su klinička manifestacija polne infekcije s HPV.

Najčešći uzročnici su HPV 6 i 11 koji nemaju onkogeni potencijal, za razliku od HPV 16, 18, 31, 32, 35, koji su onkogeni i mogu uzrokovati displaziju i spinocelularni karcinom cerviksa, penisa i anusa. 

Jedna od najčešćih seksualno prenosivih bolesti, zastupljena kod 1% seksualno aktivne populacije, češće kod osoba promiskuitetnog ponašanja.

Incidenca je 10 puta povećana kod oboljelih od AIDS-a. Najčešće se prenose seksualnim kontaktom.

Inkubacija iznosi od 2 do 9 mjeseci. Česte su asimptomatske infekcije. Moguća je vertikalna transmisija u toku trudnoće ili porođaja sa nastankom laringealne papilomatoze kod djece.

Lezije su u vidu sitnih bjeličastih papula, lokalizovanih u predjelu vulve, vagine, uretre, cerviksa, penisa, skrotuma, perineuma i anusa. Promjene rapidno rastu i šire se, a pogoduje im vlažna i okluzivna sredina.

Veće lezije su šiljate, karfiolaste, često macerirane vegetacije, ružičaste ili sivkaste boje, peteljkaste baze. Uglavnom su asimptomatske ali mogu uzrokovati bol, pečenje ili krvarenje. Pojava polnih bradavica kod djevojčica (lokalizovanih u predjelu vulve ili uretre) i dječaka (lokalizovanih perianalno) uvijek ukazuje na rizik od seksualne zloupotrebe djeteta.

Džinovski kondilom ili Buschke-Lowensten tumor je masivna tumorozna lezija veličine pesnice, lokalizovana anogenitalno. Maligna transformacija je rijetka. Najčešće je uzrokovan HPV tip 6 i 11.

Bowenoidna papuloza se javlja kod mlađih osoba, a manifestuje se mnogobrojnim hiper- ili hipopigmentovanim papulama, sa histološkim znacima ćelijske atipije (Ca in situ) i mogućom spontanom regresijom. Lezije najčešće sadrže HPV tip 16.

Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i testa sa 5% sirćetnom kiselinom, koja se aplikuje na sumnjive lezije, koje poslije 10-15 minuta postaju bijele. Test je nespecifičan i danas se rjeđe primjenjuje. Savjetuje se tipizacija HPV PCR tehnikom. Biopsija se preporučuje kod nejasne kliničke slike, imunokompromitovanih bolesnika i lošeg terapijskog odgovora.

Diferencijalno dijagnostički, najčešće dolaze u obzir oboljenja kao što su: Condylomata lata,seboroična keratoza, nevusi, molluscum contagiosum, papillae coronae glandis, Crohn-ova bolest, lichen ruber planus i lichen nitidus.

Ne postoji specifična antivirusna terapija HPV. Stoga su recidivi relativno česti. Preporučuje se krioterapija (ne za analne i uretralne lezije!) 1-2 puta nedjeljno, obično su dovoljne 4 seanse. Primjenjuje se i podofilin 10-25% (aplikuje ljekar!), 1-2 puta nedjeljno, uz prethodnu zaštitu okolne kože, podofilin stoji 2-4 časa, nakon čega se opere. Metod je bolan i kontraindikovan u trudnoći. Podofilotoksin 0,5% može upotrebljavati sam bolesnik. Terapija 50-85% trihlorsirćetnom kiselinom,5-fluorouracill 5 % kremom, Imiquimod 5% kremom, laserom, elektrohirurška i hirurška ekscizija se savjetuju za tretman kondiloma otpornih na standardnu terapiju.